|
Molen
|
|||
| Bezoek
meer dan waard
In Alphen aan de Maas, aan de Molendijk, staat de windmolen "Tot Voordeel en Genoegen". Deze molen, door een deskundige restauratie in de originele staat teruggebracht, is een bezoek meer dan waard. U kunt er zien hoe onze voorouders op een buitengewoon ingenieuze wijze windenergie gebruikten om het graan te malen. De molen is regelmatig in bedrijf en de molenaar, de heer Jeg Li, verzorgt deskundig, boeiende rondleidingen. Standaardmolen
Standaardmolen "Tot Voordeel en Genoegen" te Alphen aan de Maas. Op het voorterrein worden bij mooi weer picknicks met echt molenaarsbrood georganiseerd. "Tot Voordeel en Genoegen" is een gesloten standaardmolen. Het gehele bovengedeelte van de molen draait rond de standaard: een ongeveer 70 cm dikke, houten verticale as. Door het bovengedeelte te draaien, "kruien" in vaktermen, worden de wieken zo gericht dat ze de wind maximaal benutten. Geschiedenis "Tot Voordeel en Genoegen" is in 1798 in opdracht van P. van Dam gebouwd. De molen is dus meer dan 200 jaar oud. De laatste beroepsmolenaar was de heer van Dreumel die tot 1978 voor boeren uit Alphen en omgeving regelmatig graan maalde in de molen. In 1964 is de molen geheel gerestaureerd en daarbij ca. 25 meter verplaatst. De molen is nu eigendom van de Gemeente West Maas en Waal en wordt beheerd door de heer Jeg Li die tevens rondleidingen en demonstraties verzorgt. Windkracht
Gezicht vanuit de molen op het gezellige terras De wieken met een spanwijdte van 24 meter vangen de kracht van de wind. Om zoveel mogelijk wind te vangen moet een molen zo hoog mogelijk staan. In Alphen is dit bereikt door de molen op de dijk te plaatsen. Milieuvriendelijke techniek Bij een rondleiding valt op hoe milieubewust onze voorouders de toen
bekende materialen toepasten. Bijna alles is van hout uit de streek.
Voor smering wordt gebruik gemaakt van varkensreuzel. Het onderste
gedeelte van de molen is van bakstenen, het bovenste
draaibare gedeelte moest lichter zijn en is daarom van hout. Het
gewicht ervan is overigens nog steeds rond de 40.000 kg. Touwen
zijn van vlas, een gewas dat vroeger dit doel in de streek verbouwd werd. Kortom, de molen laat zien hoe onze voorouders, zonder het woord milieu te kennen, toch uiterst milieuvriendelijk bouwden. Een bezoek aan de molen is eigenlijk verplichte kost voor iedereen die bewust en verantwoord met techniek bezig wil zijn. Ingenieus Opvallend is ook de vindingrijkheid waarmee de molen gebouwd is. Met de "vang", feitelijk een trommelrem, kan de molen gestopt worden. Vervolgens kan de molenaar de tandwielen tussen de wieken en de maalstoel koppelen of ontkoppelen. Ook het hijsen van de zakken met graan of meel geschiedt met windkracht. Via een aftak-as wordt het hijswerk aangedreven. in molenaarstermen heet dit "luien". Uniek Uniek aan "Tot Voordeel en Genoegen" zijn de drie
maalwerken. Elke maalstoel kan apart in- en uitgeschakeld worden.
Het terras bij de molen Malen Het malen van het graan gebeurt in de maalstoel. Dit bestaat grofweg uit een vultrechter, de kaar, waarmee het graan tussen de molenstenen gebracht wordt. Via groeven in de stenen wordt bereikt dat het maalsel naar de buitenrand van de stenen beweegt, waar het opgevangen wordt in een trechter, waarmee de meelzakken gevuld worden. Overigens wordt bij een rondleiding wel duidelijk waar het spreekwoord "dat is een molensteen om je nek" vandaan komt. Wie de stenen gezien heeft begrijpt dat het inderdaad een onmogelijke last is om met zo'n meer dan 1000 kg zware steen rond te sjouwen. Door het instellen van de druk van de boven- op de ondersteen wordt de grofte van het maalsel ingesteld. Bij een rondleiding (en voldoende wind) wordt het malen door de molenaar gedemonstreerd. Onderhoud Een molen vraagt veel onderhoud. Elke dag dat de molen draait moet er gesmeerd worden. Na het het malen van zes à zeven ton graan moeten de molenstenen "gebild" worden. Hierbij worden door de molenaar met een hamer de sleuven in de molenstenen, die door het malen wegslijten, opnieuw uitgediept. Een zwaar vak Een rondleiding maakt duidelijk dat molenaar een zwaar vak is. Het kruien van de molen, het bedienen van de vang en het sjouwen met de zakken vraagt veel spierkracht. Een molen in vol bedrijf kan ongeveer 200 kg graan per uur malen. Het graan en meel moeten tijdens het malen aan- en afgevoerd worden omdat er in de molen vrijwel geen opslagruimte is. Malen op een winderige dag is voor de molenaar behoorlijk aanpoten. Het "billen" van de steen vraagt veel tijd. Hier moet per steen toch wel één tot twee dagen uitgetrokken worden. Zoveel mogelijk werden hiervoor de windstille dagen gebruikt waarop toch niet gemalen kon worden. Vrijwillige molenaars Een molen is een kostbaar stukje techniek waarmee met zorg en kennis
omgegaan moet worden. Het werken is ook niet zonder gevaar. Molens mogen
daarom uitsluitend bediend worden door molenaars die hiervoor een
driejarige opleiding gevolgd hebben en die het afsluitend examen met
goed gevolg afgelegd hebben. In Nederland zijn er momenteel ongeveer
vijftienhonderd actieve, vrijwillige molenaars die aan de zware eisen voldoen,
waarvan de heer Li er één is. |
|
||
